دستگاه خشک کن انجمادی؛ یکی از پول ساز ترین ماشین آلات فراوری مواد غذایی ماشین سازی آرش

فرایند خشک کردن مواد غذایی با استفاده از سرما روش چندان جدیدی نیست و از سال های دور بومیان آلاسکا با توجه به شرایط اقلیمی خود از این روش به صورت سنتی استفاده می کردند. با گذشت زمان و اثبات مزایای خشک کردن انجمادی، این فرایند به صنایع فراوری مواد غذایی و دارویی نیز راه پیدا کرد. پروسه ای که امروزه به آن لیوفیلیزاسیون یا Cryodesiccation نیز می گویند و با استفاده از دستگاه خشک کن انجمادی (Freeze dryer) انجام می شود. خشک کردن انجمادی فرآیندی است که در آن مواد غذایی از طریق اعمال دمای بسیار پایین رطوبت خود را از دست داده و خشک می شوند. طی این پروسه مایعات موجود در ماده غذایی یا دارویی ابتدا با اعمال سرمای زیاد منجمد شده و سپس با استفاده از پمپ خلاء و کاهش فشار هوا، مایع منجمد شده، دچار تصعید می شود. این فرایند تا خشک شدن کامل فراورده ها ادامه می یابد.

توت فرنگی و بستنی خشک شده با استفاده از دستگاه خشک کن انجمادی

دستگاه‌خشک‌کن انجمادی چگونه کار می کند؟

مکانیسم عمل دستگاه خشک کن انجمادی به طور کامل با خشک کن های حرارتی و دمنده ها تفاوت دارد چرا که در آن به هیچ عنوان از حرارت برای تبخیر رطوبت موجود در مواد غذایی استفاده نمی شود؛ به همین سبب مواد غذایی که از طریق این روش فراوری خشک می شوند خواص، بافت و کیفیت خود را تا بیش از ۹۰ درصد حفظ می کنند. لیوفیلیزاسیون در دستگاه خشک کن انجمادی شامل سه مرحله منحصر به فرد و مجزا از هم می شود:

مرحله نخست انجماد است که طی آن مواد غذایی روی سینی قرار داده شده و درون فریزر دستگاه خشک کن جای می گیرد. طی این مرحله مواد غذایی با قرار گرفتن در دمای ۱۸- الی ۲۵- درجه سانتیگراد منجمد می شوند.
پس از انجماد مواد غذایی درون دستگاه‌خشک کن انجمادی، مرحله دوم یعنی خشک کردن اولیه (از طریق تصعید) آغاز می شود. در این فرایند با روشن شدن پمپ خلاء، فشار هوای درون محفظه دستگاه خشک کن کاهش پیدا کرده و اطراف ماده غذایی یک خلاء قوی ایجاد می شود. مجموع این عوامل سبب می شود رطوبت یخ زده دچار تصعید و از درون ماده غذایی خارج شود.
در نهایت با ادامه مرحله دوم و تشدید شرایط دمایی و فشار درون دستگاه خشک کن انجمادی، پیوند های بین مایعات درون ماده غذایی شکسته شده و خشک کردن ثانویه (از طریق جذب) انجام می پذیرد. در پایان می توان با استفاده از گاز های خنثی شرایط فشار درون دستگاه را به حالت تعادل برگرداند و نسبت به تخلیه بار دستگاه خشک کن انجمادی اقدام نمود.

گوشت مرغ پخته خشک، فراوری شده با دستگاه خشک کن انجمادی

مزایای استفاده از دستگاه خشک‌کن انجمادی به جای خشک کن های حرارتی و دمنده ها

مواد غذایی خشک شده بافت پورفیری (متخلخل) پیدا می کنند و خواص آن ها تا بیش از ۹۰ درصد حفظ می شود.
طعم مواد غذایی که با استفاده از دستگاه خشک کن انجمادی فراوری می شوند تقریباً بدون تغییر باقی می ماند.
به سبب کاهش شدید بار میکروبی و غیر فعال بودن ماده غذایی می توان برخی از آن ها را حتی تا ۲۵ سال بدون خطر فساد نگهداری نمود.
به سبب حفظ ویژگی های ظاهری مواد غذایی، بازارپسندی آن ها بیشتر بوده و ارزش صادراتی بالایی دارند.
ارزش افزوده مواد غذایی فراوری شده با دستگاه‌خشک کن انجمادی حداقل تا ۵ برابر افزایش می یابد.
دستگاه های Freeze dryer فاقد برخی مشکلات خشک کن های حرارتی نظیر بوی بد، چروکیدگی، پلاسیدگی و غیره هستند.
تنوع مواد غذایی خشک شده از طریق لیوفیلیزاسیون بسیار بیشتر است و حتی می توان موادی نظیر بستنی، ژلاتو و غیره را نیز با حفظ کیفیت، طعم و مزه خشک نمود.
هزینه نگهداری و تأمین انرژی دستگاه خشک کن انجمادی بسیار پایین تر از نمونه های حرارتی است.

کدام دسته از مواد غذایی را می توان با استفاده از دستگاه‌خشک‌کن انجمادی فراوری نمود؟

همه ی انواع میوه ها
همه انواع سبزیجات
همه انواع سیفی جات
برخی از انواع حبوبات مانند نخود فرنگی، لوبیا سبز، باقلا و غیره
گوشت گاو، گوسفند، مرغ، ماهی و سایر انواع گوشت ها (به صورت خام و پخته)
لبنیات مانند شیر، پنیر، دوغ (دستگاه‌خشک کن انجمادی را نمی توان برای فراوری موادی مانند کره یا عسل استفاده نمود)
تخم مرغ خام و پخته
وعده های غذایی کامل
تنقلات و دسر ها مانند بستنی، ژلاتو، ژله و غیره
آب میوه های طبیعی و برخی از انواع نوشیدنی های صنعتی